GĄDEK

Ogólna liczba: 4123

Kobiety: 2098

Mężczyźni: 2025

Ranga: 1202

Województwa
  1. MAŁOPOLSKIE / 2188
  2. ŚLĄSKIE / 423
  3. DOLNOŚLĄSKIE / 303
  4. ŚWIĘTOKRZYSKIE / 264
  5. PODKARPACKIE / 253
  6. OPOLSKIE / 127
  7. MAZOWIECKIE / 99
  8. POMORSKIE / 92
  9. ZACHODNIOPOMORSKIE / 90
  10. KUJAWSKO-POMORSKIE / 66
  11. WIELKOPOLSKIE / 60
  12. WARMIŃSKO-MAZURSKIE / 50
  13. LUBUSKIE / 35
  14. LUBELSKIE / 31
  15. ŁÓDZKIE / 24
  16. PODLASKIE / 18
Powiaty:
  1. KRAKÓW / 372
  2. KRAKOWSKI / 327
  3. TARNOWSKI / 232
  4. NOWOSĄDECKI / 181
  5. WIELICKI / 154
  6. OLKUSKI / 140
  7. MIECHOWSKI / 134
  8. BOCHEŃSKI / 114
  9. LIMANOWSKI / 108
  10. TARNÓW / 105
  11. BRZESKI / 95
  12. DĄBROWSKI / 86
  13. SOSNOWIEC / 71
  14. WROCŁAW / 51
  15. NOWY SĄCZ / 49
  16. STASZOWSKI / 49
Gminy:
  1. M. KRAKÓW / 372
  2. SUŁOSZOWA / 202
  3. M. TARNÓW / 105
  4. KŁAJ / 92
  5. MIECHÓW / 88
  6. GROMNIK / 71
  7. M. SOSNOWIEC / 71
  8. OLKUSZ / 69
  9. ŁUKOWICA / 66
  10. STARY SĄCZ / 50
  11. M. NOWY SĄCZ / 49
  12. BOCHNIA / 45
  13. TRZYCIĄŻ / 45
  14. M. DĄBROWA GÓRNICZA / 38
  15. LIMANOWA / 37
  16. M. SZCZECIN / 35

forma żeńska równa formalnie męskiej: Gądek

forma żeńska z sufiksem –owa, -ina/-yna: Gądkowa

forma żeńska z sufiksem –ówna, -anka: Gądkówna

komentarz: Formant -owa tworzy nazwiska odmężowskie, zaś formant -ówna odojcowskie. Obecnie nazwiska w takim kształcie kobiety używają zwyczajowo.

  • Gądek, Gondek, Gędek RymNPol I 224
  • Test(is) ... Gandek de Golczewo 1415 SSNO II 92
  • Mathias Gondek cum fratribus suis de Lompza (!) 1431 SSNO II 92
  • In ... procuratorem Iohannem Gądek 1497 SSNO II 92
  • Stanislaus Gadek 1555 AntrP I 505
  • Gandkowa 1584 AntrP I 506
  • Gandek 1588 AntrP I 505
  • Mikolaia sina Jana Ganthka z Ląk 1604 AntrP I 505
  • Gontkowa 1604 AntrP I 506
  • Grygiel Gądek z Strugi 1631 AntrP I 505
  • Gondek 1794 AntrP I 505

  • od wyrazu pospolitego
    • przezwiskowe
      Gądek, od ap. gądek, gędek 'grający na instrumencie strunowym' SXVI

  • niederywowane
  • Gądek

Gondek, Gędek, Zgondek

Wariant Gondek (najliczniej poświadczony w woj. małopolskim) oddaje graficznie wymowę, podobnie jak forma Zgondek; Gędek (dość rzadko poświadczony w Polsce, najliczniej w woj. łódzkim) kontynuuje oboczną formę motywującego apelatywu.

Nazwiska motywowane przezwiskami charakteryzującymi stanowią najliczniejszą grupę polskich nazwisk. W funkcji przezwiska, później spetryfikowanego w nazwisko, mógł wystąpić niemal każdy wyraz pospolity mający samodzielne znaczenie. Mogła tu działać kreacja metaforyczna, metonimiczna, za pomocą epitetu oraz charakterystyki poprzez zawód, stanowisko, pełnioną funkcję. Współczesne nazwiska odapelatywne od charakteryzujących przezwisk różnią się brakiem ekspresywności. Są one jednak dowodem na stosunki międzyludzkie, obserwację świata zewnętrznego i innych ludzi. Podstawę nominacji stanowiło porównanie człowieka do zwierząt, roślin, przedmiotów oraz charakterystyka odnosząca się do cech fizycznych, wyglądu, zachowania nazywanego. Wykorzystywane w tym procesie były apelatywy rzeczownikowe i przymiotnikowe najczęściej o negatywnym znaczeniu desygnacyjnym lub konotacyjnym, rzadziej – o znaczeniu pozytywnym. Są wśród tego typu nazwisk takie, które są formalnie równe wyrazom pospolitym – tworzone są w drodze onimizacji na płaszczyźnie przezwisk i przenoszone do kategorii nazwisk. Są też twory derywowane sufiksalnie oraz derywaty paradygmatyczne. Nie zawsze możliwe jest ustalenie podstawy i formantu – nazwiska mogą być wieloznaczne semantycznie i strukturalnie. Do tej grupy należą też nazwiska wskazujące na wykonywany zawód, stanowisko, godność, pełnioną funkcję. Od nazwisk od charakteryzujących przezwisk różni je brak przezwiskowości i ekspresji – tu odwoływano się bezpośrednio do znaczenia motywującego leksemu. Mamy więc przejście od deskrypcji określonej niepełnej do nazwiska, czyli np. ktoś był kowalem i nazywa się Kowal. Stawia to takie nazwiska w strefie przejściowej między apelatywem a nazwą własną. Proces ich powstawania opierał się na deskrypcji lub metonimii. Stosunkowo późno przezwiska charakteryzujące uległy petryfikacji w nazwiska. Przyjmuje się, ze dokonało się to najwcześniej w XVIII wieku. Stereotypowo nazwiska te nazywa się chłopskimi, gdyż najliczniej występowały w tej dawnej warstwie społecznej. W innych warstwach społecznych często podlegały „ulepszaniu” przez dodanie sufiksu –ski (i jego rozszerzeń) lub –icz (i jego rozszerzeń). Poza granicami Polski w formie Gadek (bez znaku diakrytycznego), Gondek, Gondeck (oddanie wymowy nazwiska). Poza granicami Polski w formie Gondek (oddanie wymowy nazwiska), Gadek (bez znaku diakrytycznego).

  • K. Rymut, Nazwiska Polaków. Słownik historyczno-etymologiczny / rok: 1999/ tom: I
  • Słownik staropolskich nazw osobowych / rok: 1968/ tom: II